سه مولفه تلفظ صامت در دهان

قبلاً در نوشته دیگری، صامت و مصوت را تعریف کردیم. در این نوشته، توضیح خواهیم داد که موقع تلفظ یک صامت، در دهان چه اتفاقی می افتد.

نحوه تلفظ یک صامت در دهان

برای تلفظ یک صامت کافیست سه مورد زیر را بدانیم :

1) محل

کدام دو محل از فک بالا (لب بالا، دندان بالا، کام دهان) و فک پایین (زبان، لب پایین، دندان پایین) در تولید این صدا نقش دارند؟ کدام‌ دو بخش، به نوعی متصل، مماس یا درگیر می‌شوند؟

به عنوان مثال، برای تلفظ صدای /m/، لب بالا و لب پایین روی هم قرار می‌گیرند.

2) صدادار بودن یا نبودن صامت

مولفه دوم این است که آیا این صامت، صدادار است یا بی‌صدا؟

به عبارتی، هنگام تلفظ یک صامت با vocal cords  و تارهای صوتی خود چکار کنیم؟

مطالعه این بخش اختیاری است:

 دو حفره در گلوی انسان قرار دارد که کار آنها تولید صدا هنگام خروج هوا از دهان است. این کار به وسیله به ارتعاش درآوردن تارهای صوتی انجام می‌شود.

 تنها کاری که با این دو حفره می‌توانیم بکنیم، فعال کردن یا نکردن آنهاست. با فعال کردن آنها صدا از گلو خارج می‌شود.

تفاوت جفت صداهایی مثل (س و ز) یا (ش و ژ) تنها در همین صدادار یا بی‌صدا بودن آنهاست. صدای /ز/ صدا دار است و /س/ بی‌صدا.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید هنگام تلفظ یک صامت صدادار یا یک مصوت، این دو vocal cord چکار می‌کنند. تصویر زیر وضعیت آنها را در هنگام تولید صدا -یعنی ویبره و لرزش آنها- نشان می‌دهد:

یک تکنیک برای تشخیص صامت صدادار: اگر موقع تلفظ یک صامت صدادار مانند z دست یا انگشت خود را روی گلوی خود قرار دهید، لرزش گلوی خود را احساس می‌کنید اما برای صامت بی‌صدا هیچگونه لرزش و ویبره‌ای را حس نمی‌کنید.

3) رفتار دهان: 

منظور از رفتار دهان یا manner این است که هوا را به چه صورت از دهان خارج کنیم؟

به عنوان مثال، برای تلفظ صدای مانند /م/ هوا را از بینی خارج می‌کنیم، برای تلفظ /ب/ جلوی عبور هوا را سد می‌کنیم و ناگهان راه عبور هوا را باز می‌کنیم. برای تلفظ /ز/ مسیر عبور هوا را نازک می‌کنیم.

1. کجای فک بالا و پایین با هم درگیر می‌شوند؟
2. آیا موقع تلفظ آن صدا تولید می‌شود؟
3. با هوا چکار می‌کنیم تا این صامت را تلفظ کنیم؟

جدول فونتیک صامت‌ها و سه مولفه یک صامت

در جدول زیر، تمام صامت‌های انگلیسی و فونتیک آنها آورده شده است. هر ستون این جدول مربوط به پارامتر اول تلفظ یک صامت، یعنی “محل” است و هر سطر آن، مربوط به یکی از شیوه‌های خارج کردن هوا از دهان.

نمادهایی که رنگ قرمز دارند، مربوط به صامت‌های صدادار هستند و نمادهایی که رنگ سفید دارند، بدون صدا هستند

هر‌ کدام از این محل‌ها و رفتارها، اسم‌های مشخصی دارند که لازم نیست آنها را بدانیم. بعداً در بخش مربوط به تلفظ هرصدا، هرکدام از این موارد را به اندازه‌ای که در تلفظ درست صدا به ما کمک کند، بررسی خواهیم کرد.

زنگ تفریح

در کلیپ کوتاه زیر که در موسسه ماکس پلانک و بوسیله دستگاه MRI تصویربرداری شده، به خوبی می‌توانیم پویایی داخل دهان و تمام مواردی که در بالا اشاره شد را ببینیم:

تمرین

به دلخواه یک کلمه را انتخاب کنید و طبق متن این نوشته، سه مولفه‌ تلفظ را برای تمام صامت‌های انگلیسی بررسی کنید.
مثال:
صامت “م ” :
1) لب‌ها روی هم قرار می‌گیرند. 2) صامت صدا دار است. 3) دهان را می‌بندیم و هوا از بینی خارج می‌شود.