چرا نباید از ترجمه فارسی برای یادگیری زبان انگلیسی استفاده کنیم؟

بسیاری از ما روی گوشی خود یا در کتابخانه خود دیکشنری انگلیسی به فارسی و احتمالاً فارسی به انگلیسی (یا دیکشنری دو زبانه) داریم و برای یادگیری کلمات از آن استفاده می‌کنیم.

یعنی کلمات را به کمک ترجمه آنها یاد می‌گیریم: dog می‌شود سگ. معنی target و goal، هم می شود “هدف”.

اما صاحبنظران حوزه یادگیری زبان دوم (Second-language acquisition) معتقد هستند که استفاده از ترجمه کلمات زبانی که قصد یادگیری آن را داریم (مثلاً ترجمه فارسی کلمات انگلیسی)، آسیب‌های زیادی به همراه دارد. حتی عده ای فراتر از این می روند و می گویند اساساً یادگیری واقعی از طریق ترجمه کلمات به زبان مادری ممکن نیست.

آسیب‌های استفاده از دیکشنری دو زبانه

در زیر، مهمترین ایرادات استفاده از ترجمه را نام می بریم:

۱) کند تر شدن فهمیدن و صحبت کردن

یکی از مشکلات استفاده از دیکشنری دو زبانه و ترجمه کلمات این است که در عمل یک مرحله اضافی پردازش و ترجمه به زبان مادری و ترجمه از زبان مادری به زبان انگلیسی را به مغز تحمیل می‌کنیم.

در نتیجه هم موقع دریافت اطلاعات (خواندن و شنیدن) و هم هنگام انتقال اطلاعات ( نوشتن و مکالمه) سرعت‌مان کند خواهد شد.

۲) دو زبانه شدن ذهن ما

از یک زاویه دیگر می‌توان گفت ذهن ما دو زبانه می‌شود و مدام کلمات را بین این دو زبان ترجمه می‌کنیم. به قول معروف نمی‌توانیم به انگلیسی فکر کنیم.

به عنوان مثال با شنیدن کلمه dog بلافاصله حیوانی به اسم سگ در ذهن ما تجسم نمی‌شود. بلکه اول به کلمه “سگ” فکر می‌کنیم و با فکر کردن به ترجمه آن یعنی کلمه “سگ”، خود مفهوم سگ در ذهن ما نقش می‌بندد.

به همین ترتیب وقتی تلاش می‌کنیم در صحبت‌ها یا حین نوشتن به سگ اشاره کنیم، اول باید در ذهن آن را ترجمه کنیم: سگ به انگلیسی چه می‌شود؟ dog، بعد شروع به ساختن جمله با dog می‌کنیم.

بنابراین با وجود ترجمه ذهنی، امکان تسلط بر یک زبان کار بسیار دشوار و زمانبری خواهد بود.

۳) نفهمیدن معنی واقعی کلمات

مشکل دیگر این است که ممکن است کلمات متعددی از زبان انگلیسی (مانند target و goal و aim و purpose) را به یک کلمه فارسی (هدف) ترجمه کنیم.

اما این کلمات انگلیسی هر کدام تفاوت‌های ظریفی با هم دارند و در موقعیت‌های متفاوتی به کار برده می‌شوند.

بنابراین با ترجمه، بخشی از اطلاعات و ارتباطات مربوط به یک کلمه را حذف می‌کنیم.

وقتی می‌گوییم معنی کلمه target می‌شود “هدف”، در اصل بخشی از معنای کلمه target را حذف کرده‌ایم.

یا وقتی می‌گوییم dog می‌شود “سگ”، بسیاری از ارتباطات و معانی کلمات که وابسته به فرهنگ و بستر آن زبان است را حذف کرده‌ایم.

در واقع، تمام کلمات زبان انگلیسی را نمی‌توان به یک مجموعه کلمه در زبان فارسی نگاشت داد و مرتبط ساخت. بلکه این کلمات را باید به مفاهیم و تداعی های واقعی در مغز تبدیل کنیم.

این موضوع را در درس دیگری به تفصیل مورد بحث قرار داده‌ایم:

[درس مرتبط: کلمات در مغز چگونه ذخیره می‌شوند؟]

به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران و متخصصان یادگیری زبان دوم، لحظه‌ای که زبان مادری را از فرآیند آموزش زبان حذف می‌کنیم، لحظه‌ای است که فکر کردن به زبان انگلیسی – یا هر زبان دیگری که در حال یادگیری آن هستیم- آغاز می‌شود. پس چه بهتر که از همان ابتدا این اتفاق بیفتد.

بدون ترجمه، چگونه این کلمات را یاد بگیریم؟

به جای ترجمه کلمه انگلیسی به زبان مادری، می‌توانیم در ابتدای راه و برای کلمات ساده از عکس‌های مناسب استفاده کنیم:

تمام این کلمات لیست ۶۲۵ کلمه، طوری انتخاب شده اند که به راحتی می توان برای آنها عکس پیدا کرد.

اما کلمات زیادی هستند که امکان پیدا کردن تصویری که معنی آن را توضیح دهد وجود ندارد. برای حل این مشکل، در مراحل بعدهم از عکس استفاده می کنیم، هم از تعریف و توضیح انگلیسی آن کلمه (که در دیکشنری وجود دارد) و هم از نمونه جمله حاوی کلمه موردنظر استفاده کنیم.

برای مثال اگر دیکشنری آنلاین لانگمن را برای کلمه success جستجو کنیم به توضیح زیر می‌رسیم:

achieve what you want

در طول یادگیری زبان توضیح خواهیم داد که مغز چگونه مفاهیم و کلمات را یاد می‌گیرد و بر این اساس چگونه می‌توانیم بدون استفاده از ترجمه و براساس اصول علمی مربوط به مغز و به کمک ابزارهای ساده‌ای مثل برنامه انکی، فلش‌کارت، گوگل و غیره معنای واقعی کلمات را یاد بگیریم؛ نه ترجمه آن را.

بدین‌ترتیب نیازی به کمک گرفتن از زبان مادری و ترجمه کلمات نیست. با این کار به جای کسب توانایی بالا در ترجمه و پاس کردن امتحانات زبان، در مسیر تسلط بر زبان انگلیسی، کسب توانایی فکر کردن و صحبت کردن سریع و ناآگاهانه گام بر می‌داریم.

در نوشته دیگری، درباره تفاوت معنی واقعی یک کلمه و ترجمه آن صحبت کرده ایم: “از ترجمه فارسی تا معنای واقعی کلمات زبان انگلیسی”

۴- فراموشی

ایراد چهارم استفاده از ترجمه فراموشی سریع آن است.

وقتی برای یادگیری یک کلمه، از عکس و تلفظ استفاده می‌کنیم و تعریف و نمونه جمله آن را هم می‌خوانیم، اطلاعات زیادی را در حافظه خود به آن کلمه ارتباط داده ایم.

این ارتباطات زیاد و معنی دار، احتمال فراموشی را بسیار کمتر می کنند و هم به خاطر آوردن آن را سریعتر و راحت تر می کند. به علاوه یادگیری عمیقتر و درست تری هم اتفاق می افتد.

اما وقتی یک کلمه انگلیسی را به فقط یک داده یعنی ترجمه فارسی مرتبط می کنیم، به راحتی آن را فراموش می کنیم.

آیا هیچوقت از ترجمه استفاده نمی‌کنیم؟

احتمالاً با توجه به توضیحاتی که تا اینجا دادیم، فکر می‌کنید جواب ما به این سوال، منفی است.

اما واقعیت این است که عدم استفاده از زبان مادری هم ممکن است در برخی موارد محدود کننده یا غیر ممکن باشد.

به همین دلیل، در موارد خیلی خاصی ممکن است از ترجمه استفاده کنیم.

اگر یک کلمه، عینی باشد، یعنی بشود آن را دید یا شنید یا به طریقی حس کرد، می‌توان از ترجمه آن هم استفاده کرد. برای مثال، doorknob می‌شود دستگیره در.

البته همانطور که در یک درس دیگر گفتیم، باید از عکس، تلفظ، نمونه جمله و احیاناً فونتیک هم استفاده کرد. ولی اگر ابهامی در درک معنی آن داشته باشیم، می‌توانیم به کمک یک دیکشنری انگلیسی به فارسی، یک بار معنی آن را چک کنیم. اما آن را روی فلش‌کارت نمی‌نویسیم یا تلاش نمی‌کنیم که آن را حفظ کنیم.

حالت دیگر برای مجاز بودن ترجمه این است که آن کلمه را فقط یک معادل فارسی داشته باشد و برعکس. برای مثال، apple فقط می‌شود سیب و سیب هم می‌شود apple. در چنین حالتی هم می‌توان ترجمه آن را بررسی کرد.

معادل دیگری ندارد. اما target را می‌توان به معادلهای متعددی (هدف، مقصود و …) ترجمه کرد. به همین ترتیب ممکن است هدف را به goal یا target برگرداند.