نحوه ذخیره شدن یک کلمه در مغز

کلمه مادر یعنی چه؟ به عبارتی، مفهوم مادر چگونه در مغز ما ذخیره می‌شود؟
تمام کلماتی که آنها را می‌شنویم و به کمک علائمی آنها را می‌نویسیم، تنها در مغز ماست که معنا پیدا می‌کنند و جان می‌گیرند.
اما این اتفاق چگونه می‌افتد؟
چگونه کلمه‌ای مانند مادر، مفاهیم و احساسات و خاطرات متفاوتی را نسبت به کلمه دیگری مانند صندلی تداعی می‌کند؟
در این درس، نگاهی اجمالی به مغز و توانایی آن در یادگیری کلمات و مفاهیم جدید و همچنین نحوه ذخیره آن کلمات در حافظه -یعنی جایی که کلمات زندگی می‌کنند- می‌اندازیم.
همچنین، به زبانی ساده و علمی در مورد توانایی مغز در یادگیری مفاهیم جدید صحبت می‌کنیم.

کلمات در مغز ما

در تصویر زیر، یک سلول عصبی مغز را می‌بینیم که از طریق یک آکسون به سلول مجاور خود وصل شده است.

در تصویر زیر، یک مجموعه از سلول‌های عصبی مغز را در ساده‌ترین شکل ممکن می‌بینیم.

 width=

البته چون فضایی به اندازه فاصله بین زمین و مریخ در اختیار نداریم، نمی‌توانیم تمام صد میلیارد نورون مغز را که هرکدام به حدود ده هزار نقطه کناری خود وصل هستند در یک تصویر جا دهیم.

یک مفهوم، به عنوان مثال یک حرف (“ف”)، صدا (تلفظ /ف/ یا صدای بلبل)، کلمه (“مادر”)، مهارت (رانندگی) یا یک شعر در ذهن ما ، در واقع شبکه‌ای از نورون‌ها یا سلول‌های مغز است که یاد گرفته‌اند با هم همکاری کنند تا آن مفهوم در حافظه ما ذخیره و به هنگام نیاز بازیابی شود. به عبارتی فرآیند یادگیری یک کلمه، همان فرآیند تشکیل شدن این شبکه بین نورون‌ها است.

تعدادی مشخص از نورن‌ها به یک ترتیب و الگوی خاص به هم وصل می‌شوند و آن مفهوم در ذهن ما شکل می‌گیرد.

پس از آنکه معنی و مفهوم آن کلمه را یاد گرفتیم و آن شبکه در مغز ما تشکیل شد، هنگام شنیدن یا خواندن آن کلمه، خود آن کلمه (مثل “مادر”) قلابی می‌شود که به کمک آن می‌توانیم به آن ناحیه از مغز و آن شبکه نورونی دسترسی پیدا کنیم و معنا و مفهوم آن کلمه را درک کنیم؛ همانند قلابی که به آب می‌اندازیم و با آن ماهی دور از دسترسی را به سطح آب می‌کشیم.

کلمه مادر، در مغز ما

به عنوان مثال شبکه‌ی متشکل از تعدادی نورون در تصویر زیر، می‌تواند مربوط به کلمه مادر باشد:

 width=

شبکه‌های عصبی دیگری مانند تلفظ کلمه مادر، یک تصویر مادر مربوط به آن و یک خاطر شخصی مربوط به مادر هم می‌توانند به همین ترتیب در حافظه ثبت شوند و در مجموع همه این شبکه‌های نورونی مربوط به مادر، مانند تصویر زیر به هم مرتبط شوند و یک مفهوم را به شکلی عمیق در ذهن ما ثبت کنند.

 width=

به عنوان مثال تصویر فرضی سمت راست را در نظر بگیرید: الگوی قهوه‌ای واقع در مرکز عکس که شبکه‌ای است بین تعدادی نورون مشخص، مربوط به کلمه مادر است.

شکل بزرگتر این الگو را در سمت چپ می‌بینیم.

بقیه الگوهای متصل به آن، به رنگ‌های سبز و آبی و صورتی هم می‌توانند مربوط به تصویر مادر (عکس و نوزاد)، تلفظ (+ – ˈmʌð) و خاطرات و تجربیات قبلی ما باشد. تمام این‌ها در مغز، مفهوم مادر را در ذهن ما می‌سازند.

به طور کلی، معنای یک کلمه در ذهن ما، شامل تمام شبکه‌های عصبی است که تا الان به آن کلمه مرتبط شده است.

البته در واقعیت کلمه‌ای مانند مادر عمیق‌تر از کلمه‌ای با یک تصویر و تلفظ و… در ذهن شکل می‌گیرد. به عبارتی تعداد الگوهای نورونی مربوط به آن بسیار بیشتر از این چند مورد است.

کلمه “مادر“، شامل تمام دیده‌ها و شنیده و خوانده‌های ما از مادر است که به صورت الگوهای عصبی در مغز ذخیره شده است و شامل صدها و هزاران تجربه است. هربار که کلمه مادر را می‌شنویم، بخشی از این الگوهای عصبی فراخوانی و بازیابی می‌شوند.

هرچقدر هم یک مفهوم یا کلمه را بیشتر مرور کنیم، این شبکه عصبی قویتر شده و بهتر در حافظه ما ثبت می‌شود و یادآوری آن راحت‌تر صورت می‌گیرد (مانند تصویر زیر):

 width=

کلمات، مغز مشترک ما

می‌توان گفت کلمات یک زبان، مغز مشترک ما انسان‌ها هستند. به عنوان موجودات اجتماعی، به چیزی اشاره می‌کنیم، کلمه‌ای را بر زبان می‌آوریم و مقصود همدیگر را متوجه می‌شویم و اینگونه ذهن‌های ما با هم کوک می‌شود.

چون آن کلمه در ذهن همه ما، مرتبط شده با تمام تجربیات نسبتاً مشترکی که از آن کلمه داریم.

شاید دلیل آنکه برداشت و درک دو نفر از یک کلمه با هم متفاوت است این است که مجموعه این الگوهای مرتبط به این کلمه، برای این دو نفر متفاوت است. مثلاً ممکن است خاطرات، تجربه یا دانش متفاوتی در مورد آن کلمه داشته باشند.

مسئول زبان در مغز ما کدام بخش است؟

این سوالی است که در تمام تاریخ اندیشه، ذهن دانشمندان را به خود اختصاص داده بود. ما حدود یک قرن است که جواب این سوال را به لطف کوشش های دکتر ورنیک و دکتر بورکا می دانیم. در نوشته زیر بیشتر درباره این موضوع صحبت کرده ایم:

مسئول زبان در مغز ما کدام بخش است؟

منبع

تصاویر و مفاهیم اصلی استفاده شده در این درس متعلق هستند به دوره اینترنتی مربوط به یادگیری با عنوان Learning How to Learn که توسط دکتر باربار اوکلی و دکتر ترنس سینالسکی از دانشگاه کالیفرنیا ارائه می‌شود. این دوره با چند میلیون دانشجو، محبوب‌ترین دوره آنلاین اینترنتی موسوم به MOOC است.

22 در مورد “نحوه ذخیره شدن یک کلمه در مغز”

  1. سلام ممنون از مطلب مفیدتون . آیا میشود زبان های دیگر را بدون روش جایگزین یاد بگیریم؟ خب قطعا زمانی که ما به دنیا می آییم زبان خاصی را بلد نیستیم و رفته رفته کلمات در ذهن ما ثبت میشوند ..... حالا امکان دارد که ما بتوانیم زبان انگلیسی را مثل زبان مادری خود یاد بگیریم ؟؟؟؟؟؟

    1. سلام
      اگر به محیطی که یک کودک در حین یادگیری زبان مادری دارد دسترسی داشته باشیم و حدود ۱۵ هزار ساعت وقت داشته باشیم می توانیم مانند یک کودک آن زبان را یاد بگیریم.
      تصور اشتباهی وجود داره که کودکان بهتر زبان یاد میگیرند. ممکن است مزایایی هم در این زمینه داشته باشن اما معایب متعددی هم در این زمینه دارن. از جمله اینکه نمیتونن از ابزارهای موجود برای یادگیری زبان استفاده کنن یا اگر محدودیتهایی که یک بزرگسال مانند زمان محدود و عدم دسترسی به میحط مناسب و ... را داشته باشند نمی توانند زبان یاد بگیرند.
      ما در مرحله سوم بیشتر در این باره صحبت می کنیم. در آنجا خواهیم گفت که کودک و بزرگسال هر کدام چگونه زبان یاد میگیرند و چگونه می توانیم بهترین روش را بر اساس این نکات به کار بگیریم.

  2. من کلی روی این مسائل و روش کد کردن تجربیات و پردازش داده های محیطی فکر کردم. همش به درد رسیدم. باید بشه درد رو شبیه سازی کرد. به نظر مفهوم درد خیلی عمیقه. آیا حس درد از جبر و یک کد کامپیوتری داخل مغزمون حاصل میشه و وجود نداره و یا اینکه تحت شعاع هدف بقا قرار داره؟

    1. سلام محمود عزیز، در این زمینه باید کتاب بخونی و نظر افراد صاحبنظر رو بخونی. چون حوزه وسیعیه و نیاز به صحبتهای مفصلی داره. البته من نظر خودمو دارم اما گفتنش نمیتونه جواب شما رو بده. باید خودت دنبال جوابش بری.
      اما این مسلمه که هر چیزی که از گوش و چشم به شکل امواج غیر مغناطیسی وارد میشه و توسط گیرنده های ما دریافت میشه، یه مسیر مشخصی رو طی میکنه و در حافظه ذخیره میشه.

    1. سلام مسعود عزیز، این درس، یکی از دروس مقدماتی یکی از مراحل یادگیری زبان طبق روش ما است؛ یعنی مرحله یادگیری کلمات پایه.
      در درس‌های دیگر این مرحله، در مورد نحوه عملی کردن این اصول و اصول علمی دیگر صحبت کرده‌ایم.
      این مراحل و روش یادگیری زبان در اختیار اعضا سایت قرار داره.

    1. بحث زیادی بر سر این موضوع وجود داره. نتیجه اینکه محل خاصی از مغز مسئول نگهداری اطلاعات نیست. اطلاعات به شکل الگوهای و شبکه های نورونی در کل مغز توزیع شده اند.

    1. دوره های خیلی متعددی وجود داره. اگر منبع فارسی میخواهید در سایت مکتبخونه یا وبیاد دوره های نسبتا قابل قبولی رو میتونید پیدا کنید اگر هم میتونید از منابع انگلیسی پیدا کنید میتونید کلمه brain رو در سایت coursera سرچ کنید. کتابهای خوب زیادی هم در این حوزه داریم.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *