نحوه ذخیره شدن یک کلمه در مغز

کلمه مادر یعنی چه؟ به عبارتی، مفهوم مادر چگونه در مغز ما ذخیره می‌شود؟

کلمات در مغز ما

در تصویر زیر، یک سلول عصبی مغز را می‌بینیم که از طریق یک آکسون به سلول مجاور خود وصل شده است.

در تصویر زیر، یک مجموعه از سلول‌های عصبی مغز را در ساده‌ترین شکل ممکن می‌بینیم.

البته چون فضایی به اندازه فاصله بین زمین و مریخ در اختیار نداریم، نمی‌توانیم تمام صد میلیارد نورون مغز را که هرکدام به حدود ده هزار نقطه کناری خود وصل هستند در یک تصویر جا دهیم.

یک مفهوم، به عنوان مثال یک حرف (“ف”)، صدا (تلفظ /ف/ یا صدای بلبل)، کلمه (“مادر”)، مهارت (رانندگی) یا یک شعر در ذهن ما ، در واقع شبکه‌ای از نورون‌ها یا سلول‌های مغز است که یاد گرفته‌اند با هم همکاری کنند تا آن مفهوم در حافظه ما ذخیره و به هنگام نیاز بازیابی شود. به عبارتی فرآیند یادگیری یک کلمه، همان فرآیند تشکیل شدن این شبکه بین نورون‌ها است.

تعدادی مشخص از نورن‌ها به یک ترتیب و الگوی خاص به هم وصل می‌شوند و آن مفهوم در ذهن ما شکل می‌گیرد.

پس از آنکه معنی و مفهوم آن کلمه را یاد گرفتیم و آن شبکه در مغز ما تشکیل شد، هنگام شنیدن یا خواندن آن کلمه، خود آن کلمه (مثل “مادر”) قلابی می‌شود که به کمک آن می‌توانیم به آن ناحیه از مغز و آن شبکه نورونی دسترسی پیدا کنیم و معنا و مفهوم آن کلمه را درک کنیم؛ همانند قلابی که به آب می‌اندازیم و با آن ماهی دور از دسترسی را به سطح آب می‌کشیم.

کلمه مادر، در مغز ما

به عنوان مثال شبکه‌ی متشکل از تعدادی نورون در تصویر زیر، می‌تواند مربوط به کلمه مادر باشد:

شبکه‌های عصبی دیگری مانند تلفظ کلمه مادر، یک تصویر مادر مربوط به آن و یک خاطر شخصی مربوط به مادر هم می‌توانند به همین ترتیب در حافظه ثبت شوند و در مجموع همه این شبکه‌های نورونی مربوط به مادر، مانند تصویر زیر به هم مرتبط شوند و یک مفهوم را به شکلی عمیق در ذهن ما ثبت کنند.

به عنوان مثال تصویر فرضی سمت راست را در نظر بگیرید: الگوی قهوه‌ای واقع در مرکز عکس که شبکه‌ای است بین تعدادی نورون مشخص، مربوط به کلمه مادر است.

شکل بزرگتر این الگو را در سمت چپ می‌بینیم.

بقیه الگوهای متصل به آن، به رنگ‌های سبز و آبی و صورتی هم می‌توانند مربوط به تصویر مادر (عکس و نوزاد)، تلفظ (+ – ˈmʌð) و خاطرات و تجربیات قبلی ما باشد. تمام این‌ها در مغز، مفهوم مادر را در ذهن ما می‌سازند.

به طور کلی، معنای یک کلمه در ذهن ما، شامل تمام شبکه‌های عصبی است که تا الان به آن کلمه مرتبط شده است.

البته در واقعیت کلمه‌ای مانند مادر عمیق‌تر از کلمه‌ای با یک تصویر و تلفظ و… در ذهن شکل می‌گیرد. به عبارتی تعداد الگوهای نورونی مربوط به آن بسیار بیشتر از این چند مورد است.

کلمه “مادر“، شامل تمام دیده‌ها و شنیده و خوانده‌های ما از مادر است که به صورت الگوهای عصبی در مغز ذخیره شده است و شامل صدها و هزاران تجربه است. هربار که کلمه مادر را می‌شنویم، بخشی از این الگوهای عصبی فراخوانی و بازیابی می‌شوند.

هرچقدر هم یک مفهوم یا کلمه را بیشتر مرور کنیم، این شبکه عصبی قویتر شده و بهتر در حافظه ما ثبت می‌شود و یادآوری آن راحت‌تر صورت می‌گیرد (مانند تصویر زیر):

کلمات، مغز مشترک ما

می‌توان گفت کلمات یک زبان، مغز مشترک ما انسان‌ها هستند. به عنوان موجودات اجتماعی، به چیزی اشاره می‌کنیم، کلمه‌ای را بر زبان می‌آوریم و مقصود همدیگر را متوجه می‌شویم و اینگونه ذهن‌های ما با هم کوک می‌شود.

چون آن کلمه در ذهن همه ما، مرتبط شده با تمام تجربیات نسبتاً مشترکی که از آن کلمه داریم.

شاید دلیل آنکه برداشت و درک دو نفر از یک کلمه با هم متفاوت است این است که مجموعه این الگوهای مرتبط به این کلمه، برای این دو نفر متفاوت است. مثلاً ممکن است خاطرات، تجربه یا دانش متفاوتی در مورد آن کلمه داشته باشند.

مسئول زبان در مغز ما کدام بخش است؟

این سوالی است که در تمام تاریخ اندیشه، ذهن دانشمندان را به خود اختصاص داده بود. ما حدود یک قرن است که جواب این سوال را به لطف کوشش های دکتر ورنیک و دکتر بورکا می دانیم. در نوشته زیر بیشتر درباره این موضوع صحبت کرده ایم:

مسئول زبان در مغز ما کدام بخش است؟