فونتیک چیست و چرا باید آن را بلد باشیم؟

برای یادگیری تلفظ صحیح صداها، به ویژه صداهای جدیدی که در زبان انگلیسی وجود دارد، ابزار مفیدی به نام IPA یا الفبای فونتیک بین‌المللی در اختیار داریم که ما به اختصار به آن فونتیک خواهیم گفت.

اما این ابزار دقیقاً چیست و به چه کار می‌آید؟

با دیدن جدول علائم فونتیک (Phonetics) شاید به یاد جدول تناوبی مندلیف بیفتیم و یاد گرفتن این جدول را هم کار نشدنی بدانیم. در این متن می خواهیم فونتیک زبان انگلیسی و دلیل استفاده از این الفبا را بررسی کنیم.

اگر درس شیمی دبیرستان را به خاطر داشته باشید، می‌دانید که جدول تناوبی مندلیف، شامل نمادهای تمام عناصری بود که در طبیعت وجود دارند. عناصری مانند اکسیژن و آهن و مس و بیش از صد عنصر دیگر.

این جدول در نگاه اول، به نظر می‌رسد فقط شامل نمادها یا علام اختصاری عناصر است اما در واقع اطلاعات بسیار بیشتری را -مانند تعداد الکترون، ترازهای انرژی و نوع عنصر- در اختیار ما قرار می‌دهد.
به عنوان مثال، عنصرهای سمت راست جدول همگی یک الکترون در لایه آخر خود دارند یا عناصر سمت راست جدول، همگی گازهای خثی هستند.
هر چیزی که در جهان وجود دارد از این عناصر تشکیل شده است.

جدول فونتیک

به همین ترتیب، الفبای فونتیک هم یک مجموعه نماد و سمبل است که هر نماد، نشان‌دهنده‌ی یک صدای مشخص است.
هر کدام از این نماد‌ها اطلاعات زیادی را بیان می‌کنند؛ از جمله اطلاعاتی در مورد اینکه هنگام تلفظ هر صدا، با لب، زبان، دهان و گلوی خود چکار کنیم تا بتوانیم آن را به درستی تلفظ کنیم.
تمام گفتارهای زبان انگلیسی  از این صداها تشکیل شده اند.

به عنوان مثال ستون اول از چپ (Bilabial) مربوط به صداهایی هست که هر دو لب را درگیر می‌کنند یا سطر چهارم مربوط به صداهایی است که برای تلفظ آنها باید هوا را از بینی خارج کنیم.

البته نیازی نیست این جدول را بلد باشیم یا حتی آن را بررسی کنیم. تنها چیزی که الان برای ما مهم است این است که بدانیم ابزاری به اسم الفبای فونتیک وجود دارد که شامل مجموعه‌ای از علائم هست که به ما می‌گویند یک صدا را چگونه تلفظ کنیم.

الفبای نوشتاری، الفبای گفتاری

شاید اولین سوالی که به ذهن ما برسد این است که با وجود الفبای نوشتاری (a, b, c, d, …, y, z) چه نیازی به یک مجموعه علامت دیگر داریم؟
برای پاسخ دادن به این سوال، چند مثال را بررسی می‌کنیم:

در زبان فارسی، سه نوع املا برای صدای /س/ داریم: “س”، “ث”، و “ص”.

در زبان انگلیسی هم چنین حالتی، به شکلی گسترده‌تری وجود دارد.

به عنوان مثال، ده روش برای نوشتن صدای /اوو/ وجود دارد:

food, dude, flu, flew, fruit, blue, to, shoe, move, tomb, group, through

اما علامت فونتیک آن را همیشه به یک صورت می‌نویسیم: /u/

fud, dud, flu, flu, frut, blu, tu, ∫u, muv, tum, grup, Ɵru

به عبارتی، در الفبای فونتیک برای هر صدا یک و فقط یک علامت وجود دارد. اما همان صدا ممکن است به چند شیوه نوشته شود.
همانطور که در مثال بالا دیدیم، اگر ما فقط الفبای نوشتاری مرسوم را داشته باشیم، نمی‌توانیم تلفظ یک صدا یا کلمه را بنویسیم.
پس وقتی می‌گوییم (الفبای) فونتیک زبان انگلیسی، منظور ما مجموعه علائم مربوط به تمام صداهای زبان انگلیسی است.

بنابراین علت وجود زبان فونتیک یا IPA این است که بتوانیم تلفظ کلمات را -آن هم فقط به یک شکل- بنویسیم. در واقع، مانند نوازنده‌ای که یک آهنگ جدید را از روی یک سری نمادها و علائم روی یک برگه (یا همان نوت‌های موسیقی) می‌نوازد، ما هم به کمک الفبای فونتیک، بدون اینکه تلفظ کلمه‌ای را بشنویم، می‌دانیم که چگونه باید آن را تلفظ کنیم.

نحوه استفاده از فونتیک

اول اینکه همانطور که گفتیم، زبان و اصطلاحات این حوزه سخت و پیچیده هستند.

دوم اینکه علائم و نمادهای الفبای فونتیک یا IPA برای ما نا آشنا هستند.

این دو مشکل را با ساده‌سازی و توضیح مختصر و کاربردی حل می‌کنیم. کاری که ما قصد داریم در درسهای بعدی این مرحله انجام دهیم.

این کار در مجموع چند ساعت زمان می‌برد و به کمک انکی آن را به شکلی ساده و اثربخش انجام می‌دهیم.

در نتیجه‌ی آن می‌توانیم هر صدا یا کلمه‌ای را تنها با خواندن فونتیک آن درست تلفظ کنیم.

فلش‌کارت‌های فونتیک

ما برای به خاطر سپاری علائم فونتیک، از فلش‌کارت‌های آماده استفاده می‌کنیم. ما برای هر صدا (مثلاً صدای /m/ یا /u/) یک فلش‌کارت داریم. روی این فلش‌کارت هم تلفظ صوتی هر صدا و هم علامت فونتیک آن را قرار داده‌ایم.

برای فلش‌کارتهای کلمات و عبارات هم از فونتیک استفاده خواهیم کرد.

ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که فونتیک چیست یا چرا باید آن را بلد باشیم؟

جواب کوتاه این است:

هر صدا (منظورمان صدا و آواست، نه حرف) در هر زبانی یک علامت مخصوص دارد. ما به این علامت، می‌گوییم علامت فونتیک آن صدا. برای مثال، علامت فونتیک صدای کسره در زبان انگلیسی /ɛ/ ست.

اگر می‌خواهید جواب کامل‌تری به این سوال داده شود، می‌توانید بخش اختیاری این درس (تب اطلاعات تکمیلی، زیر عنوان درس) را بخوانید.

بلد بودن این علامت‌ها، هم به شنیدن و تلفظ ما کمک می‌کند؛ هم این امکان را به ما می‌دهد که تلفظ کلمات را (مثلاً به کمک دیکشنری لانگمن) بخوانیم. بدون آنکه لازم باشد صدای آن را گوش کنیم (همانند خواننده‌ای که نت‌ها را به کمک علائم آن می‌خواند).

طبق آموزش‌ها و فلش‌کارت‌های آماده‌ای که داریم، یادگیری علامت‌‌‌های فونتیک راحت‌تر از چیزی است که ممکن است در نگاه اول به نظر برسد.

خوشبختانه، املا و فونتیک بسیاری از صداها یکسان است. برای مثال فونتیک صدای m می‌شود /m/. بنابراین مشکلی با حفظ فونتیک آنها نداریم. یادتان باشد که همیشه فونتیک میان دو علامت اسلش (//) می‌آید. مثلاً فونتیک کلمه bean می‌شود /bin/.

برای به خاطر سپاری بقیه فونتیک‌ها که احتمالاً سخت‌تر باشند (مثل /ɝ/)، فلش‌کارت‌های آماده را تا زمانی که لازم باشد، مرور می‌کنیم.

بنابراین در این مرحله، همزمان با یادگیری تلفظ صداها، فونتیک آنها را هم یاد می‌گیریم.